VPN tegen de Sleepwet
De nieuwe aftapwet is meer dan alleen massaal internetverbindingen aftappen. Er komt behoorlijk wat kritiek op de nieuwe wetgeving. Onder meer de Autoriteit Persoonsgegevens, het College voor de Rechten van de Mens en de Raad van State zijn van mening dat de nieuwe aftapwet in de huidige vorm eigenlijk niet mag worden doorgevoerd. Toch is de wet door de Eerste Kamer aangenomen waardoor deze per 1 januari 2018 in voege gaat. Waarom is deze wet eigenlijk zo omstreden en wat staat er in?
Aftapwet FAQ: Alle vragen en antwoorden over de nieuwe aftapwet
De Eerste Kamer heeft ingestemd met de nieuwe, strengere aftapwet die geheime diensten in staat stelt om massaal al het internetverkeer in Nederland af te tappen. Wat betekent dit precies voor jouw privacy? Gaat de overheid nu ook al je email, WhatsApp en Facebook berichten controleren en lezen? Wij beantwoorden de belangrijkste vragen over de aftapwet.
Wat is de nieuwe aftapwet precies?
De nieuwe aftapwet wordt ingevoerd op 1 januari 2018. Het gaat eigenlijk om een vernieuwde Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. De huidige versie is namelijk verouderd en vanaf 2002 in werking. De nieuwe wetgeving heeft specifiek als doel om inlichtingendiensten meer mogelijkheden te geven om op grote schaal internetverkeer af te tappen. Maar het blijft niet bij aftappen, alle verzamelde data mag ook worden opgeslagen. Ook als het om ongerelateerde zaken gaat die niks met het onderzoek te maken hebben.
De Eerste Kamer heeft ingestemd met de voorgestelde aanpassingen in de wet. De wet behaalde een meerderheid doordat VVD, CDA, SGP, PVV, PvdA, 50PLUS en OSF ermee akkoord gingen. Verschillende privacy-organisaties hebben inmiddels wel reeds scherpe kritiek geuit op de acceptatie. Een collectief van organisaties zoals Bits of Freedom, Privacy First, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten is zelfs een rechtszaak tegen de aftapwet aan het voorbereiden.
Welke nieuwe mogelijkheden krijgen geheime diensten vanaf het moment dat de wet van kracht is?
- Aftappen al het internetverkeer
- Hacken verdachten maar ook kennissen, vrienden en familie van verdachten
- Informatie opvragen uit databases van bedrijven en instanties
- Gegevens uitwisselen met andere geheime diensten
Aftappen al het internetverkeer
De basis voor de aftapwet is al gevormd in 2002. De voorgaande versie stamt dus nog uit een tijd waarin diensten zoals Facebook en WhatsApp nog niet zo intensief gebruikt werden. Geheime diensten zoals het AIVD en de militaire variant MIVD willen al jaren de wet aanpassen het hedendaagse digitale landschap. De belangrijkste wijziging die met de nieuwe aftapwet wordt doorgevoerd heeft betrekking tot het grootschalig aftappen van internetverbindingen. Waar met de oude wetgeving alleen de verbinding van één enkele verdachte kon worden afgetapt mag er bij een serieuze aanleiding nu een volledig gebied worden bespioneerd.
Hacken van verdachten maar ook kennissen, vrienden en familie van verdachten
Een opvallend gegeven in de nieuwe wetgeving is dat ze het AIVD nu ook de mogelijkheid biedt om bekenden van verdachten te hacken. Bijvoorbeeld de buurman of een familielid. Wanneer een verdachte een sterke online beveiliging heeft zou de geheime dienst via familie of vrienden toch het nodige bewijsmateriaal tegen de persoon in kwestie kunnen verzamelen. Door het hacken van burgers is het voor de AIVD ondermeer mogelijk om de versleuteling waar verschillende chat-apps zoals WhatsApp gebruik van maken te omzeilen. Daarnaast zou echter ook de microfoon en camera van een doelwit kunnen worden afgeluisterd.
Informatie opvragen uit databases van bedrijven en instanties
Een ander gegeven dat veel privacy-organisaties de nodige zorgen baart heeft betrekking tot het feit dat bedrijven en organisaties nu vrijwillig toegang kunnen verstrekken tot databases waar bepaalde informatie over mensen in is terug te vinden.
“Hoe meer een bedrijf over jou weet, hoe interessanter die data voor de geheime diensten is. Bedrijven kunnen mogelijk veel tijd en geld besparen door de diensten rechtstreeks toegang te verlenen tot hun systemen. Er bestaat dus een verleiding om samen te werken met de geheime diensten.”
– David Korteweg, Bits of Freedom
Gegevens uitwisselen met andere geheime diensten
De gegevens die worden verzameld tijdens het aftappen kunnen worden gedeeld met andere geheime diensten in andere landen. Dit kan bovendien gebeuren los van het feit of de AIVD de gegevens eerst heeft bekeken. Dit houdt concreet in dat de data van onschuldige Nederlanders zomaar in handen kan komen van Amerikaanse, Britse of Duitse inlichtingendiensten.
De belangrijkste wijziging in de wetgeving heeft betrekking op de mogelijkheid voor inlichtingendiensten om op grote schaal data te verzamelen over ons internetgebruik. Met de huidige wetgeving moet er per internetverbinding toestemming gegeven worden voor een tap. Met de nieuwe aftapwet wordt het mogelijk om in één keer een compleet gebied af te tappen, bijvoorbeeld een woonwijk, een heel dorp of in het ergste geval het hele land. Alle gegevens die tijdens het aftappen worden verzameld mogen voor 3 jaar bewaard worden voordat ze worden vernietigd.
Dus ook voor de data van inwoners van de wijk die niks misdaan hebben. Om het aftappen op grote schaal uit te mogen voeren is wél in eerste instantie de goedkeuring vereist van de minister van Binnenlandse Zaken of Defensie.
Gaat de overheid mij nu ook hacken?
De nieuwe aftapwet introduceert een reeks van nieuwe mogelijkheden om mensen te hacken. Met de oude wetgeving mogen alleen verdachten van criminele activiteiten worden gehackt. Vanaf 2018 geeft de nieuwe wetgeving ook toestemming om bekenden van de verdachte te hacken. Hierdoor krijgt de overheid inzage in chatgesprekken, emails en alle bestanden van burgers. Ook kan op elk moment de microfoon en webcam van de persoon die wordt gehackt worden afgetapt.
Met de oude wetgeving zou te vaak moeten worden vastgesteld dat de verdachte zijn of haar online beveiliging zo goed op orde heeft dat het hacken van de persoon in kwestie bijzonder lastig wordt. De accounts van vrienden en familieleden zijn vaak een stuk minder goed beveiligd. Op deze manier kan de Nederlandse overheid dus via vrienden, familie en kennissen alsnog bewijsmateriaal tegen een verdachte verzamelen.
Moeten bedrijven die informatie over mij hebben deze altijd delen met geheime diensten?
Een ander zeer belangrijk onderdeel van de nieuwe aftapwet heeft te maken met hoe bedrijven met jouw informatie omgaan. Met de aftapwet is het voor geheime diensten mogelijk om realtime informatie te bekijken die bedrijven hebben opgeslagen over hun klanten. In de praktijk betekent dit dat de AIVD bedrijven kan verzoeken om specifieke informatie met haar te delen. Het is echter nog maar zeer de vraag welke bedrijven hier daadwerkelijk mee zullen instemmen. Google heeft zich de afgelopen jaren openlijk verzet tegen dergelijke achterdeurtjes in de wetgeving. De informatie die door Google wordt gedeeld met overheden wordt dan ook altijd jaarlijks opgenomen in het Google Transparancy Report. Zo werden er bij Google in het jaar 2016 wereldwijd 45.550 verzoeken ontvangen van overheden. In 60 procent van de gevallen stemde Google in met het (gedeeltelijk) aanleveren van de gevraagde informatie. Niet omdat Google daar zoveel zin in heeft maar omdat het bij de wet verplicht is.
Met wie kan de afgetapte informatie precies worden gedeeld?
Alle informatie die wordt verzameld onder de nieuwe aftapwet kan eenvoudig worden gedeeld met andere landen. Dit kan bovendien zelfs al gebeuren zonder dat de AVID de data zelf onder ogen heeft gekregen. Per land moet wel worden besloten of bepaalde data zal worden overhandigd. Minister Plasterk zegt zich sterk te maken om ervoor te zorgen dat alle gegevens op rechtmatige basis moeten zijn verzameld.
Wie houdt er toezicht op de geheime diensten?
Het is uiteindelijk een nieuwe toetsingscommissie die de aftapverzoeken van de AIVD moet gaan goedkeuren. Critici zijn nu al bang dat de commissie, die wordt gevormd met rechters en een technici, over een te beperkte kennis zal beschikken om de noodzaak van aftapverzoeken correct te kunnen evalueren en beoordelen. Naast de nieuwe toetsingscommissie worden zowel de AIVD als de MIVD gecontroleerd door de CTIVD (Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten). De CTIVD mag op elk gewenst ogenblik de verzamelde data inzien ter inspectie. Deze bevindingen worden vervolgens uitgebracht in een openbaar toezichtsrapport.
Wanneer gaat de aftapwet in?
De aftapwet is vanaf 1 januari 2018 van kracht in Nederland. Bescherm je privacy. Gebruik een VPN!